Skutki uboczne finasterydu są często omawiane w gabinecie lekarskim w kontekście leczenie wypadania włosów typu męskiego (androgenowego). Wielu mężczyzn boi się, że finasteryd znacząco wpłynie na ich codzienne funkcjonowanie. Ale czy trzeba wybierać między zdrowymi włosami, a udanym życiem seksualnym? Według badań, efekty uboczne stosowania finasterydu pojawiają się u około 3 procent leczonych mężczyzn. A intensywność działań niepożądanych jest zróżnicowana, od ledwie zauważalnych do utrudniających codzienne życie. Patrząc na te dane z innej strony, możemy stwierdzić, że aż 97% meżczyzn leczonych finasterydem nie doświadcza żadnych efektów ubocznych.
Najczęstsze skutki uboczne finasterydu
1. Libido
Obniżone libido, czyli mniejsza ochota na seks oraz zaburzenia erekcji. Obniżone libido może być spowodowane wieloma czynnikami, nie tylko stosowaniem finasterydu. Przyjmowanie leku może nałożyć się w czasie z innymi czynnikami, które będą dawały podobne objawy. Oto najważniejsze przyczyny wpływające na spadek popędu seksualnego:
Czynniki farmakologiczne (leki)
- Finasteryd i dutasteryd – leki stosowane na łysienie androgenowe i przerost prostaty mogą powodować obniżone libido, zaburzenia erekcji.
- Antydepresanty (SSRI, SNRI) – np. fluoksetyna, sertralina, paroksetyna mogą obniżać libido i powodować anorgazmię.
- Beta-blokery – stosowane na nadciśnienie, mogą wpływać na obniżenie libido i osłabienie erekcji.
- Leki przeciwpsychotyczne – np. olanzapina, risperidon, mogą obniżać poziom dopaminy, co wpływa na popęd seksualny.
- Opioidy (np. tramadol, morfina) – długotrwałe stosowanie może zmniejszać produkcję testosteronu.
- Steroidy anaboliczne – nadużywanie może prowadzić do supresji naturalnej produkcji testosteronu.
Zaburzenia hormonalne
- Niski poziom testosteronu – główny hormon odpowiedzialny za libido; jego spadek może być spowodowany starzeniem się, chorobami tarczycy, nadmiarem estrogenu lub stresem.
- Podwyższony poziom prolaktyny – np. w wyniku guza przysadki (prolactinoma), stosowania niektórych leków (np. metoklopramidu).
- Zaburzenia tarczycy – zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy mogą powodować zmniejszenie libido.
- Insulinooporność i cukrzyca – mogą prowadzić do zaburzeń hormonalnych i neuropatii, które osłabiają funkcje seksualne.
Czynniki psychologiczne i emocjonalne
- Stres i zmęczenie – nadmiar kortyzolu może hamować produkcję testosteronu.
- Depresja i lęk – często powodują utratę zainteresowania seksem.
- Problemy w związku – konflikty, brak emocjonalnej więzi, niewierność mogą obniżać libido.
Styl życia
- Brak aktywności fizycznej – siedzący tryb życia obniża poziom testosteronu.
- Zła dieta – niedobory cynku, witaminy D, magnezu mogą negatywnie wpływać na libido.
- Nadużywanie alkoholu i narkotyków – alkohol obniża poziom testosteronu, a marihuana może wpływać na receptory dopaminowe.
- Niedobór snu – zmniejsza produkcję hormonów odpowiedzialnych za libido.
Choroby przewlekłe
- Choroby sercowo-naczyniowe – słabe krążenie wpływa na erekcję i libido.
- Przewlekła niewydolność nerek i wątroby – zaburzenia metaboliczne mogą wpływać na produkcję hormonów.
- Zespół chronicznego zmęczenia (CFS) i fibromialgia – często wiążą się z obniżeniem libido.
2. Ból jąder
Ból lub tkliwość jąder. Bardzo niewielka grupa mężczyzn odczuwa ucisk w jądrze (lub obu) w pierwszych dniach przyjmowania finasterydu. Jeśli uczucie to nie ustępuje po 3-4 dniach, lek należy odstawić. Należy jednak pamiętać, że mogą być też inne powodu bólu jąder.
Leki i substancje wpływające na hormony
- Finasteryd i dutasteryd – mogą powodować tkliwość jąder w wyniku zmian w poziomie dihydrotestosteronu (DHT), co może wpłynąć na funkcję jąder.
- Steroidy anaboliczne – mogą powodować atrofie jąder i ból w wyniku nagłych zmian poziomu testosteronu.
- Leki przeciwnowotworowe (np. chemioterapia) – mogą powodować uszkodzenie tkanki jąder i tkliwość.
- Leki hormonalne (np. terapia antyandrogenowa w leczeniu raka prostaty) – mogą wpływać na funkcję jąder.
Zaburzenia hormonalne
- Niedobór testosteronu – może powodować bóle i zmniejszenie objętości jąder.
- Wysoki poziom estrogenu lub prolaktyny – może powodować obrzęk i tkliwość jąder.
- Zaburzenia pracy tarczycy – mogą wpływać na metabolizm hormonów płciowych.
Infekcje i stany zapalne
- Zapalenie najądrza (epididymitis) – infekcja bakteryjna (często wywołana przez chlamydię lub rzeżączkę) powoduje silny ból i obrzęk.
- Zapalenie jądra (orchitis) – często związane z wirusem świnki, ale może być też bakteryjne.
- Infekcje dróg moczowych lub prostaty – mogą powodować promieniujący ból do jąder.
Problemy naczyniowe i neurologiczne
- Skręt jądra – nagły, silny ból, wymagający natychmiastowej interwencji chirurgicznej.
- Żylaki powrózka nasiennego (varicocele) – mogą powodować uczucie ciężkości i dyskomfortu.
- Nerwobóle i neuropatie – np. po operacjach w obrębie miednicy, mogą powodować przewlekły ból jąder.
Czynniki mechaniczne i urazowe
- Uraz jądra – uderzenie lub ucisk może powodować ból.
- Zbyt ciasna bielizna lub długie siedzenie – mogą powodować dyskomfort i lekką tkliwość.
- Przepuklina pachwinowa – może powodować ból promieniujący do jądra.
Czynniki psychologiczne
- Stres i napięcie nerwowe – mogą powodować psychosomatyczne bóle w okolicy jąder.
- Zaburzenia psychosomatyczne (np. hipochondria związana z przyjmowaniem finasterydu) – mogą prowadzić do nadmiernej koncentracji na tej części ciała i odczuwania bólu.
Kiedy trzeba zacząć się niepokoić? Jeśli ból jest:
- Nagły i bardzo silny → może to być skręt jądra – wymaga pilnej interwencji medycznej.
- Utrzymujący się przez dłuższy czas → warto skonsultować się z urologiem.
- Towarzyszy mu obrzęk, zaczerwienienie, gorączka → może to być infekcja, wymagająca antybiotykoterapii.
- Lekki, ale przewlekły, bez innych objawów → może wynikać z wpływu leków (np. finasterydu) lub problemów naczyniowych.
3. Samopoczucie
Gorsze samopoczucie, zmęczenie lub stany depresyjne i lęki. Ponieważ lek wpływa na poziom aktywnej formy testosteronu, może spowodować objawy charakterystyczne dla niedoboru hormonu męskiego. Takie skutki uboczne finesterydu najczęściej ujawniają się u osób z niskim poziomem testosteronu we krwi już przed leczeniem. W takim przypadku należy wykonać badanie poziomu testosteronu i rozważyć suplementację hormonu pod kontrolą lekarza endokrynologa lub androloga. Łysienie androgenowe może występować u osób z niskim poziomem testosteronu, bo decydująca jest wrażliwość mieszków włosowych na dihydrotestosteron, a nie sam poziom testosteronu. Są osoby z naturalnie wysokim poziomem testosteronu, a nie doświadczają łysienia.
Testosteron odgrywa kluczową rolę nie tylko w funkcjach fizycznych, ale także w zdrowiu psychicznym. Badania sugerują, że niski poziom testosteronu może być związany z depresją, zmęczeniem, obniżonym nastrojem i apatią. Z kolei depresja może negatywnie wpływać na poziom testosteronu, tworząc błędne koło.
Jak niski testosteron wpływa na depresję?
- Zmniejszona produkcja dopaminy i serotoniny – Testosteron wpływa na poziom tych neuroprzekaźników, które regulują nastrój. Jego niski poziom może prowadzić do obniżenia motywacji, energii i radości życia.
- Zmęczenie i brak energii – Osoby z niskim testosteronem często skarżą się na chroniczne zmęczenie i brak sił, co może prowadzić do depresji.
- Zaburzenia snu – Testosteron reguluje rytm dobowy. Jego niedobór może powodować problemy z zasypianiem i jakością snu, co pogłębia objawy depresji.
- Spadek libido i satysfakcji z życia seksualnego – Brak popędu seksualnego i problemy z erekcją mogą obniżać samoocenę i prowadzić do stanów depresyjnych.
- Zwiększony poziom kortyzolu (hormonu stresu) – Wysoki poziom kortyzolu obniża produkcję testosteronu, co może prowadzić do zwiększonego poziomu lęku i depresji.
Czy depresja może obniżać poziom testosteronu? Tak, depresja sama w sobie może prowadzić do obniżenia poziomu testosteronu poprzez:
- Nadmierny stres i podwyższony poziom kortyzolu
- Brak aktywności fizycznej
- Zmniejszoną motywację do dbania o zdrowy tryb życia
- Zaburzenia snu, które wpływają na produkcję testosteronu
Jakie objawy wskazują na niski poziom testosteronu i depresję?
Objawy niskiego testosteronu: zmniejszone libido, brak energii i przewlekłe zmęczenie, utrata masy mięśniowej i wzrost tkanki tłuszczowej, problemy ze snem, brak motywacji i radości życia.
Objawy depresji: smutek, apatia, brak motywacji, zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność), brak zainteresowania rzeczami, które wcześniej sprawiały radość, lęk i poczucie beznadziejności, problemy z koncentracją.
Jak podnieść poziom testosteronu i poprawić nastrój?
Naturalne sposoby na zwiększenie testosteronu:
- Dieta bogata w zdrowe tłuszcze (awokado, oliwa z oliwek, jajka, orzechy)
- Aktywność fizyczna – szczególnie trening siłowy i interwałowy (HIIT)
- Witamina D i cynk – kluczowe dla produkcji testosteronu
- Ograniczenie stresu – medytacja, techniki oddechowe
- Wysypianie się – min. 7-8 godzin snu
- Unikanie alkoholu i przetworzonej żywności
Terapia hormonalna (TRT – Testosterone Replacement Therapy) – w przypadku bardzo niskiego poziomu testosteronu lekarz może zalecić hormonalną terapię zastępczą.
4. Płodność
Finasteryd, a płodność. Jest lekiem stosowanym głównie w leczeniu łysienia androgenowego (1 mg) i łagodnego przerostu prostaty (5 mg). Jego działanie polega na blokowaniu enzymu 5α-reduktazy, który przekształca testosteron w jego silniejszą formę – dihydrotestosteron (DHT). W przypadku leczenie przerostu prostaty, lek stosowany jest przewlekle przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat w dawce pięciokrotnie większej, niż w przypadku leczenia łysienia androgenowego. Dawka 1 mg jest wystarczająca do zahamowania łysienia.
W jaki sposób finasteryd wpływa na płodność?
- Zmniejszenie liczby plemników – badania wykazały, że u niektórych mężczyzn stosujących finasteryd liczba plemników w nasieniu może się zmniejszyć nawet o 25-30%.
- Obniżenie objętości nasienia – finasteryd może wpływać na gruczoł krokowy i pęcherzyki nasienne, które odpowiadają za produkcję płynu nasiennego. Zmniejszenie objętości prostaty może prowadzić do mniejszej ilości nasienia.
- Spadek ruchliwości plemników – plemniki mogą poruszać się wolniej, co zmniejsza ich zdolność do zapłodnienia.
- Zaburzenia morfologii plemników – niektóre badania sugerują, że finasteryd może powodować większy odsetek nieprawidłowych plemników.
- Obniżenie libido – choć nie wpływa bezpośrednio na jakość nasienia, może utrudnić starania o dziecko.
Czy skutki finasterydu są trwałe?
Dobra wiadomość jest taka, że u większości mężczyzn parametry nasienia wracają do normy po odstawieniu leku. Badania pokazują, że po 3 miesiącach od odstawienia finasterydu liczba plemników wraca do normy. Po 6-12 miesiącach wszystkie parametry nasienia zwykle ulegają poprawie.
Czy zatem finasteryd powoduje niepłodność?
Nie można jednoznacznie stwierdzić, że finasteryd prowadzi do trwałej niepłodności. Większość badań wskazuje, że jego działanie jest odwracalne, ale u niektórych mężczyzn może znacząco obniżyć szanse na zapłodnienie w czasie stosowania leku. Dlatego zaleca się przerwanie terapii finasterydem 3 miesiące przed planowanym poczęciem. Nie ma dowodów na to, że finasteryd uszkadza DNA plemników lub powoduje wady genetyczne u dzieci. Jednak w czasie stosowania finasterydu nie zaleca się przekazywania leku kobietom w ciąży, ponieważ może wpływać na rozwój płodu męskiego. Jeśli mężczyzna stosuje finasteryd w czasie, kiedy jego partnerka jest w ciąży, podczas stosunku należy stosować prezerwatywę. W nasieniu może być finasteryd lub jego metabolity, które mogą wpływać na rozwój płodu męskiego.
Podsumowanie
Finasteryd jest bezpiecznym i często stosowanym lekiem. U większości mężczyzn nie powoduje skutków ubocznych, ale niewielka grupa pacjentów może ich doświadczyć. Jeśli skutki uboczne finasterydu wyraźnie przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu, najlepiej odstawić lek i rozważyć leczenie alternatywne z lekarzem dermatologiem lub lekarzem trychologiem. Po odstawieniu leku skutki uboczne powinny ustąpić w ciągu 14 do 21 dni. Zalecane jest wykonanie badań poziomu testosteronu, aby sprawdzić czy nie jest on zbyt niskim i czy nie trzeba wdrożyć suplementacji hormonu męskiego. Może to znacząco poprawić jakość życia – dodać energii, motywacji i poprawić nastrój. Coraz częściej psychiatry zlecają badania poziomu testosteronu ponieważ jest to dość częsta przyczyna stanów depresyjnych u mężczyzn.
Dostępne są dzisiaj alternatywne metody leczenia pomagające zmniejszyć skutki uboczne finasterydu czy innych blokerów DHT. Stosowanie leku miejscowo, w postaci płynu na skórę głowy, pozwala ograniczyć działanie finasterydu na cały organizm. Podobne zalety wykazuje mezoterapia skóry głowy z dutasterydem, silnym blokerem dihydrotestosteronu.
Potrzebujesz porady lekarskiej dotyczącej leczenia łysienia? Wizytę możesz umówić ON-LINE lub Zadzwoń do nas. Odwiedź nas na Instagramie i TikToku.
