Wole zamostkowe to specyficzny rodzaj wola tarczycy, który rozwija się w sposób nieco nietypowy w porównaniu do tradycyjnego wola. Określenie „zamostkowe” odnosi się do jego umiejscowienia – występuje ono poniżej poziomu mostka, w klatce piersiowej, w okolicy tzw. przestrzeni przed tchawiczej. Jest to rodzaj powiększenia tarczycy, gdzie część gruczołu tarczowego wychodzi poza normalny obszar szyi i wchodzi w obszar klatki piersiowej. Zwykle rozwija się, gdy gruczoł tarczycy rośnie i przemieszcza się w kierunku dolnej części szyi lub w kierunku przestrzeni za mostkiem, tworząc guz, który może uciskać sąsiednie struktury.
Jak powstają wole zamostkowe?
Rozwój wola zamostkowego tarczycy wynika głównie z powiększenia gruczołu tarczycy, który może mieć wiele przyczyn. Gruczoł tarczowy zwykle powiększa się w odpowiedzi na niedobór jodu, hormony lub inne zaburzenia. Wole powstaje, gdy część tarczycy przemieszcza się ku dołowi, w kierunku klatki piersiowej, przez szczeliny i przestrzenie anatomiczne. Zjawisko to jest zwykle wynikiem patologicznego procesu, w którym gruczoł powiększa się na skutek zmian hormonalnych lub innych zaburzeń, takich jak przede wszystkim niedobór jodu w codziennej diecie.
Kolejną przyczyną są choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Hashimoto, gdzie układ odpornościowy atakuje tarczycę, powodując jej powiększenie oraz wzrost hormonów tarczycy wynikający z nadczynności tarczycy. Do powstania wola mogą przyczynić się także choroby zapalne, takie jak zapalenie tarczycy oraz obecność guzków w tarczycy, które mogą prowadzić do niekontrolowanego wzrostu części gruczołu. Często przyczyną wola zamostkowego jest przemieszczenie części gruczołu przez przestrzenie anatomiczne między szyją a klatką piersiową, co w końcu prowadzi do rozwoju wola w okolicach zamostkowych1.
Objawy wola zamostkowego
Zauważenie wola zamostkowego może być trudne, szczególnie w początkowej fazie gdy jest jeszcze mały. Jednak z biegiem czasu, gdy rośnie, może wywołać objawy związane z uciskiem na pobliskie struktury, takie jak tchawica, przełyk, nerwy lub naczynia krwionośne. Objawy mogą obejmować trudności w oddychaniu – gdy uciska tchawicę, trudności w połykaniu – gdy uciska przełyk oraz ból w klatce piersiowej lub szyi i zaburzenia głosu (zmiana głosu, chrypka, osłabienie głosu) wynikające z ucisku na nerw krtaniowy. Istotnym objawem jest także obrzęk szyi – z powodu powiększenia tarczycy widoczny może być guz w okolicy szyi.
Diagnostyka wola zamostkowego
Diagnostyka wola zamostkowego rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego, które mogą sugerować obecność powiększonego gruczołu tarczowego. W diagnostyce wola zamostkowego stosuje się następujące badania:
- USG tarczycy będące podstawowym badaniem obrazowym do oceny wielkości tarczycy oraz wykrywania guzów.
- Tomografię komputerową, która może być użyta do dokładnego obrazowania wola zamostkowego, pozwalając określić jego wielkość i lokalizację.
- Scyntygrafię tarczycy czyli badanie radioizotopowe, które pomaga w ocenie funkcji gruczołu tarczowego.
- Biopsję cienkoigłową stosowaną w przypadku wykrycia guzków w tarczycy. Biopsja cienkoigłowa pozwala na ocenę, czy guz jest łagodny czy złośliwy.
- Badania laboratoryjne oceniające poziom hormonów tarczycy (TSH, FT3, FT4) w celu diagnozy nadczynności lub niedoczynności tarczycy.
Leczenie wola zamostkowego
Leczenie wola zamostkowego zależy od jego przyczyny, wielkości i objawów. Istnieje kilka metod leczenia, a podstawową jest farmakoterapia. Stosuje się ją wówczas (podając leki hormonalne), gdy wole zamostkowe są wynikiem niedoczynności tarczycy (np. w chorobie Hashimoto), oraz w przypadku nadczynności tarczycy (np. choroba Gravesa-Basedowa) i wówczas mogą być stosowane leki anty-tarczyczne.
Kolejnym rozwiązaniem jest leczenie chirurgiczne – w przypadku dużych woli zamostkowych, które powodują objawy ucisku na struktury sąsiednie lub wykazują cechy nowotworowe, wskazana może być operacja usunięcia części lub całości tarczycy. W przypadku guzków tarczycy może być również konieczne usunięcie guza.
W leczeniu istotna jest także jodoterapia, szczególnie w leczeniu nadczynności tarczycy, a także w leczeniu guzów nowotworowych tarczycy. Zastosowanie znajduje tutaj jod radioaktywny. W przypadkach wola zamostkowego o łagodnym przebiegu, który nie powoduje istotnych objawów, możliwe jest monitorowanie stanu pacjenta z regularnymi badaniami.
Profilaktyka wola zamostkowego
Prewencja wola zamostkowego koncentruje się głównie na zapobieganiu powiększeniu tarczycy i związanym z tym rozwojem wola. Podstawowe zasady profilaktyki to przede wszystkim zbilansowana dieta. Spożywanie odpowiedniej ilości jodu w diecie jest kluczowe dla zdrowia (duże zawartości jodu występują w szpinaku, ziemniakach, marchwi, szparagach oraz w bobie), a w krajach, gdzie występuje niedobór jodu w glebie, zalecane jest stosowanie soli jodowanej. Profilaktyka to oczywiście regularne badania tarczycy, o których w szczególności powinny pamiętać osoby z historią problemów z tarczycą, szczególnie te z rodzinnymi przypadkami wola tarczycy lub chorób autoimmunologicznych.
Ważne jest także unikanie substancji goitrogennych, czyli tych, które mogą utrudniać wchłanianie jodu i są obecne w niektórych pokarmach, takich jak kapusta, brokuły, kalafior, soja, zwłaszcza w surowej postaci.
Rokowania
Rokowania w przypadku wola zamostkowego są zazwyczaj dobre, zwłaszcza jeśli wole jest wykryte wcześnie i nie powoduje poważnych objawów. W przypadku, gdy wole zamostkowe nie powoduje ucisku na drogi oddechowe ani przełyk, leczenie może być zachowawcze, a rokowanie jest pozytywne. Jeśli jednak wole powoduje poważne objawy lub są obecne zmiany nowotworowe, leczenie chirurgiczne jest niezbędne, ale dzięki nowoczesnym metodom leczenia, rokowania są również korzystne, szczególnie przy odpowiedniej interwencji medycznej.
W przypadku wykrycia nowotworowych zmian w tarczycy, rokowanie zależy od typu raka (np. rak brodawkowaty tarczycy ma zwykle bardzo dobre rokowanie), stopnia zaawansowania choroby i skuteczności leczenia.
Podsumowanie
Wole zamostkowe to powiększenie tarczycy, które przenosi się poniżej mostka, często w stronę klatki piersiowej, gdzie może uciskać sąsiednie struktury, takie jak tchawica czy przełyk. Powstaje głównie w wyniku powiększenia tarczycy spowodowanego niedoborem jodu, chorobami autoimmunologicznymi lub nadczynnością tarczycy. Objawy wola zamostkowego obejmują duszności, trudności w przełykaniu, chrypkę i bóle szyi lub klatki piersiowej.
Diagnostyka opiera się na badaniach obrazowych, takich jak USG i tomografia, a także badaniach hormonalnych. Leczenie zależy od przyczyny i objawów – obejmuje farmakoterapię, zabiegi chirurgiczne, jodoterapię lub regularne monitorowanie. Profilaktyka wola zamostkowego koncentruje się na utrzymaniu odpowiedniego poziomu jodu w diecie oraz regularnych badaniach kontrolnych tarczycy.
Rokowanie jest zazwyczaj korzystne, zwłaszcza przy wczesnym wykryciu i odpowiednim leczeniu. W przypadku zmian nowotworowych w tarczycy rokowanie zależy od rodzaju raka, ale większość pacjentów ma dobre szanse na pełne wyzdrowienie.
