Odma płucna, znana także jako odma płucna, polega na tym, że powietrze dostaje się do jamy opłucnowej, czyli przestrzeni między płucami a ścianą klatki piersiowej. Może to prowadzić do zapadnięcia się płuca, przez co utrudniona jest jego prawidłowa praca, a to z kolei prowadzi do zaburzeń oddychania. Odma płucna może mieć różne przyczyny i objawy, a jej leczenie zależy od stopnia zaawansowania i przyczyn choroby.
Przyczyny odmy opłucnowej
Odma płucna może wystąpić spontanicznie lub jako wynik urazu. Wyróżnia się dwa główne typy odmy opłucnowej, pierwszym jest odma opłucnowa samoistna, a druga to odma opłucnowa urazowa. Można wyróżnić jeszcze jej trzeci typ – odmę jatrogenną, która jest wynikiem działań medycznych, takich jak wprowadzenie cewnika do żyły centralnej, biopsja płuca czy wentylacja mechaniczna z dodatnim ciśnieniem.
Odma opłucnowa samoistna dzieli się na pierwotną i wtórną odmę samoistną. Pierwotna odma samoistna występuje bez wyraźnej przyczyny, najczęściej u młodych, zdrowych osób, szczególnie u mężczyzn w wieku od 20 do 40 lat, którzy są wysocy i szczupli. Może być związana z pęknięciem drobnych pęcherzyków powietrznych na powierzchni płuc (pęcherzyki podopłucnowe lub blebs). Natomiast wtórna odma samoistna występuje u osób z istniejącymi już chorobami płuc, takimi jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, mukowiscydoza, astma, rozedma płuc, gruźlica czy rak płuc.
Odma płucna urazowa powstaje w wyniku urazu klatki piersiowej. Będą to na przykład złamania żeber, rana kłuta, rana postrzałowa. Może też być powikłaniem inwazyjnych procedur medycznych, takich jak biopsja płuc, wkłucia centralne czy wentylacja mechaniczna – tutaj mowa o odmie jatrogennej.
Wczesne objawy odmy opłucnowej
Objawy odmy opłucnowej zależą oczywiście od jej rodzaju, wielkości oraz szybkości, z jaką się rozwija. Do najczęstszych należy nagły, ostry ból w klatce piersiowej, zazwyczaj występujący po jednej stronie, nasilający się przy oddychaniu, kaszlu, bądź wysiłku. Kolejnym objawem są duszności, uczucie braku tchu, którego skala zależy od rozległości odmy, przyspieszony oddech będący reakcją na zmniejszoną pojemność płuc i niedotlenienie. Reakcją na niedotlenienie organizmu jest przyspieszenie rytmu serca, czyli tachykardia.
W cięższych przypadkach odmy może dojść do przesunięcia struktur śródpiersia, a to powoduje dalsze pogorszenie funkcji oddechowej. Objawy mogą obejmować znaczną duszność, sinicę, spadek ciśnienia krwi i potencjalnie zagrażające życiu zaburzenia pracy serca.
Diagnostyka odmy opłucnowej
Diagnostyka odmy opłucnowej opiera się na kluczowych badaniach klinicznych, które poprzedzone są badaniem fizykalnym podczas którego lekarz ocenii asymetrię ruchów klatki piersiowej oraz szmery oddechowe po stronie odmy. Następnie zlecone zostanie RTG klatki piersiowej, czyli podstawowe badanie obrazowe, które pozwala na ocenić obecności powietrza w jamie opłucnowej oraz stopnia zapadnięcia się płuca. W trudnych przypadkach diagnostycznych konieczna jest tomografia komputerowa (TK), czyli badanie bardziej szczegółowe, szczególnie gdy istnieją podejrzenia dotyczące współistniejących chorób płuc. W szybkiej diagnostyce, zwłaszcza w sytuacjach ratunkowych, wykonywana jest ultrasonografia klatki piersiowej pozwalająca na identyfikację odmy i ocenę jej rozległości.
Leczenie odmy opłucnowej
Leczenie odmy opłucnowej zależy od jej rodzaju, wielkości i stanu pacjenta[1]. W przypadku małych, bezobjawowych odm samoistnych pierwotnych możliwa jest obserwacja z kontrolnym RTG klatki piersiowej. Powietrze może samoistnie wchłonąć się w ciągu kilku dni do tygodnia. W przypadku dużych odm prężnych w celu usunięcia powietrza wprowadzana jest igła do jamy opłucnowej. Powietrze można usunąć także za pomocą drenażu klatki piersiowej. Do jamy opłucnowej wprowadzany jest dren, przez który powietrze jest usuwane, co pozwala na rozprężenie płuca. W niektórych przypadkach, szczególnie przy nawrotowych odmach samoistnych, konieczna jest interwencja chirurgiczna, której celem jest zamknięcie wycieku powietrza.
Odma płucna czy jest groźna
Rokowania zależą od rodzaju odmy i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Pierwotna odma samoistna ma stosunkowo dobre rokowania, zwłaszcza jeśli jest leczona odpowiednio wcześnie. Jednakże istnieje wysokie ryzyko nawrotu – nawet do 30% przypadków po pierwszym epizodzie i wzrasta po każdym kolejnym nawrocie.
Wtórna odma samoistna ma gorsze rokowania, ze względu na obecność współistniejących chorób płuc, które mogą komplikować leczenie i utrudniać powrót do pełnej sprawności, zarówno zdrowotnej, jak i fizycznej.
Odma urazowa lub jatrogenna ma rokowania zależne od przyczyny i rozległości urazu oraz od szybkości interwencji medycznej. W przypadku odmy prężnej, szybkie rozpoznanie i interwencja są kluczowe dla zapobieżenia groźnym dla życia powikłaniom.
Podsumowanie
Pacjenci po pierwszym epizodzie odmy opłucnowej powinni unikać sytuacji zwiększających ryzyko nawrotu, takich jak latanie samolotem bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem, nurkowanie bez odpowiednich środków zapobiegawczych oraz forsowny wysiłek fizyczny. Regularne kontrole u lekarza specjalisty oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarskich mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka wystąpienia nawrotu odmy. Zapraszamy do kontaktu: https://centrumkierach.pl/kontakt/
