Usuwanie mięśniaków macicy

Usuwanie mięśniaków macicy jest częstą procedurą chirurgiczną. Mięśniaki macicy, zwane także leiomyoma, to łagodne guzy rozwijające się w mięśniówce macicy, które dotyczą nawet 20–40% kobiet w wieku rozrodczym. Choć często nie powodują objawów, u wielu pacjentek wywołują dolegliwości, takie jak obfite i bolesne miesiączki, ból w miednicy, problemy z płodnością czy uczucie ucisku w podbrzuszu. W takich przypadkach konieczne może być ich usunięcie.

Współczesna medycyna oferuje różne metody usuwania mięśniaków – od farmakologicznych i minimalnie inwazyjnych po chirurgiczne – dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentki, uwzględniające jej wiek, plany rozrodcze i ogólny stan zdrowia. W artykule przybliżymy najskuteczniejsze metody usuwania mięśniaków, wyjaśnimy, jak wyglądają, jakie mają zalety i ograniczenia, oraz opiszemy proces rekonwalescencji, aby pomóc kobietom lepiej zrozumieć dostępne opcje i przygotować się do zabiegu.

Dlaczego usuwa się mięśniaki macicy?

Mięśniaki macicy są najczęściej diagnozowane u kobiet w wieku 30–50 lat, choć mogą występować wcześniej. Ich rozwój jest związany z działaniem estrogenów, dlatego często powiększają się w okresie rozrodczym, a zmniejszają po menopauzie. Decyzja o usunięciu mięśniaków zapada, gdy powodują one znaczące objawy lub komplikacje. Obfite krwawienia menstruacyjne mogą prowadzić do anemii, powodując zmęczenie i osłabienie. Ból w miednicy, szczególnie nasilający się podczas miesiączek, może ograniczać codzienne funkcjonowanie.

Mięśniaki macicy mogą także uciskać sąsiednie narządy, takie jak pęcherz czy jelita, wywołując parcie na mocz, zaparcia lub dyskomfort. W przypadku kobiet planujących ciążę mięśniaki mogą utrudniać zajście w ciążę lub zwiększać ryzyko poronień, zwłaszcza jeśli znajdują się w jamie macicy. W rzadkich przypadkach (poniżej 1%) istnieje podejrzenie złośliwego charakteru guza (mięsak), co wymaga pilnej interwencji. Wybór metody usuwania mięśniaków zależy od ich wielkości, lokalizacji, liczby, objawów oraz planów pacjentki dotyczących macierzyństwa, ponieważ niektóre metody pozwalają zachować macicę, a inne wiążą się z jej usunięciem.

Metody usuwania mięśniaków macicy

Medycyna oferuje wachlarz metod leczenia mięśniaków, które można podzielić na farmakologiczne, minimalnie inwazyjne i chirurgiczne. Każda z nich ma swoje wskazania, zalety i potencjalne ryzyko, a wybór zależy od indywidualnej sytuacji pacjentki.

Leczenie farmakologiczne – kontrola objawów

Choć leczenie farmakologiczne nie usuwa mięśniaków, jest często stosowane w celu zmniejszenia objawów i może być krokiem przygotowawczym przed zabiegiem lub alternatywą dla kobiet, które chcą uniknąć interwencji. Leki hormonalne, takie jak doustne tabletki antykoncepcyjne lub wkładki domaciczne uwalniające progestageny (np. lewonorgestrel), pomagają zredukować obfite krwawienia i ból menstruacyjny. Działają one poprzez stabilizację błony śluzowej macicy, co zmniejsza intensywność miesiączek. Inną opcją są analogi gonadoliberyny (GnRH), które czasowo hamują produkcję estrogenów, powodując zmniejszenie mięśniaków nawet o 30–50%.

Jednak ich stosowanie jest ograniczone do 3–6 miesięcy ze względu na skutki uboczne, takie jak uderzenia gorąca, suchość pochwy czy ryzyko osteoporozy. Nowszym rozwiązaniem jest uliprystal octanu, selektywny modulator receptora progesteronowego, który skutecznie zmniejsza rozmiar mięśniaków i kontroluje krwawienia, będąc dobrze tolerowanym przez pacjentki. Leki te są szczególnie przydatne u kobiet zbliżających się do menopauzy, gdy mięśniaki mogą naturalnie się zmniejszyć, lub jako przygotowanie do zabiegu, zmniejszając rozmiar guzów i ułatwiając operację. Farmakoterapia nie usuwa mięśniaków, ale może znacząco poprawić jakość życia i odroczyć konieczność bardziej inwazyjnych metod.

Embolizacja tętnic macicznych – minimalnie inwazyjna alternatywa

Embolizacja tętnic macicznych (UAE) to nowoczesna, minimalnie inwazyjna metoda, która polega na zablokowaniu dopływu krwi do mięśniaków, co prowadzi do ich obumarcia i zmniejszenia. Zabieg jest wykonywany przez radiologa interwencyjnego w znieczuleniu miejscowym. Za pomocą cewnika wprowadzonego przez tętnicę udową do tętnic macicznych podaje się drobne cząsteczki embolizacyjne, które zamykają naczynia odżywiające mięśniaki. Procedura trwa zwykle 1–2 godziny, a pacjentka wraca do domu po 1–2 dniach.

Embolizacja jest skuteczna w zmniejszaniu objawów, takich jak obfite krwawienia i ból, u 85–90% pacjentek, a mięśniaki mogą zmniejszyć się o 40–60% w ciągu 6 miesięcy. Jej główną zaletą jest brak konieczności cięcia brzucha, krótki czas rekonwalescencji (zwykle 1–2 tygodnie) oraz zachowanie macicy, co jest istotne dla kobiet planujących ciążę, choć istnieje ryzyko wpływu na płodność. Możliwe skutki uboczne obejmują ból po zabiegu (tzw. zespół poembolizacyjny), infekcje lub przejściowe zaburzenia cyklu. Embolizacja jest polecana kobietom z objawowymi mięśniakami, które chcą uniknąć chirurgii, ale nie jest odpowiednia w przypadku bardzo dużych guzów lub podejrzenia złośliwości.

Myomektomia – usunięcie mięśniaków z zachowaniem macicy

Myomektomia to chirurgiczne usunięcie mięśniaków z zachowaniem macicy, co czyni ją preferowaną metodą dla kobiet planujących ciążę. Może być przeprowadzona na kilka sposobów, w zależności od lokalizacji i wielkości mięśniaków. Najczęściej stosowana jest myomektomia laparoskopowa, w której przez małe nacięcia w brzuchu wprowadza się laparoskop i narzędzia chirurgiczne. Metoda ta jest minimalnie inwazyjna, zapewnia szybką rekonwalescencję (2–3 tygodnie) i minimalne blizny. W przypadku mięśniaków zlokalizowanych w jamie macicy skuteczna jest myomektomia histeroskopowa, wykonywana przez pochwę i szyjkę macicy za pomocą histeroskopu, bez nacięć zewnętrznych.

Procedura ta trwa zwykle 30–60 minut i pozwala wrócić do aktywności w ciągu kilku dni. W rzadkich przypadkach, gdy mięśniaki są bardzo liczne lub duże, konieczna jest myomektomia otwarta (laparotomia), wymagająca większego cięcia brzusznego i dłuższego powrotu do zdrowia (4–6 tygodni). Myomektomia skutecznie łagodzi objawy u 80–90% pacjentek i poprawia płodność, choć istnieje ryzyko nawrotu mięśniaków (do 50% w ciągu 5 lat) oraz powikłań, takich jak zrosty czy krwawienia. Wybór techniki zależy od umiejętności chirurga, liczby mięśniaków i ich położenia, a decyzja wymaga dokładnej oceny za pomocą USG lub MRI.

Histerektomia – ostateczne rozwiązanie

Histerektomia, czyli usunięcie całej macicy, to metoda stosowana, gdy inne opcje zawodzą lub gdy kobieta nie planuje ciąży. Jest to najbardziej skuteczny sposób eliminacji objawów mięśniaków, ponieważ zapobiega ich nawrotom. Histerektomia może być wykonana laparoskopowo, przez pochwę lub metodą otwartą, w zależności od wielkości macicy i stanu zdrowia pacjentki. Laparoskopowa histerektomia jest mniej inwazyjna, z rekonwalescencją trwającą 2–4 tygodnie, podczas gdy metoda otwarta wymaga 6–8 tygodni.

Zabieg eliminuje krwawienia i ból, ale wiąże się z trwałą utratą płodności oraz potencjalnymi skutkami psychologicznymi i fizycznymi, takimi jak zmiany hormonalne (jeśli usunięto także jajniki) czy ryzyko obniżenia narządów miednicy. Histerektomia jest zwykle rozważana u kobiet w okresie okołomenopauzalnym lub z ciężkimi objawami, które nie reagują na inne terapie. Decyzja o zabiegu powinna być dokładnie omówiona z ginekologiem, uwzględniając korzyści i długoterminowe konsekwencje.

Nowe technologie – ablacja i fokusowane ultradźwięki

Innowacyjne metody, takie jak ablacja prądem o wysokiej częstotliwości (RF) czy fokusowane ultradźwięki pod kontrolą rezonansu magnetycznego (MRgFUS), zyskują popularność jako alternatywy dla chirurgii. Ablacja RF polega na wprowadzeniu przez pochwę lub laparoskopowo elektrody, która niszczy mięśniaki za pomocą energii cieplnej, zachowując macicę. Procedura jest szybka, a powrót do zdrowia trwa 1–2 tygodnie, ale jej dostępność w Polsce jest ograniczona. MRgFUS wykorzystuje ultradźwięki do precyzyjnego niszczenia mięśniaków bez nacięć, pod kontrolą obrazowania MRI.

Metoda ta jest bezbolesna, nie wymaga hospitalizacji, a pacjentki wracają do aktywności w ciągu kilku dni. Skuteczność MRgFUS w redukcji objawów wynosi ok. 70–80%, ale jest odpowiednia tylko dla określonych typów mięśniaków (np. niezbyt dużych, dobrze widocznych w MRI). Obie metody są obiecujące, ale ich wysoki koszt i ograniczona dostępność sprawiają, że nie są jeszcze powszechnie stosowane. Są one jednak cenną opcją dla kobiet szukających minimalnie inwazyjnych rozwiązań z zachowaniem płodności.

Rekonwalescencja po usunięciu mięśniaków macicy

Proces powrotu do zdrowia po usunięciu mięśniaków różni się w zależności od zastosowanej metody, ale wspólne dla wszystkich jest konieczność stopniowego powrotu do aktywności i ścisłego przestrzegania zaleceń lekarskich. Po minimalnie inwazyjnych zabiegach, takich jak embolizacja, myomektomia histeroskopowa czy laparoskopowa, pacjentki zwykle odczuwają łagodny ból w miejscu nacięć lub podbrzuszu, który można kontrolować lekami przeciwbólowymi, takimi jak ibuprofen. W przypadku embolizacji charakterystyczny jest tzw. zespół poembolizacyjny, obejmujący ból, gorączkę i nudności, który ustępuje w ciągu 2–7 dni.

Po tych zabiegach hospitalizacja trwa zwykle 1–2 dni, a pełna aktywność jest możliwa po 1–3 tygodniach. Kobiety są zachęcane do lekkich spacerów już w pierwszej dobie po zabiegu, aby wspomóc krążenie i zapobiec zakrzepom, ale powinny unikać dźwigania ciężarów (>5 kg) i intensywnych ćwiczeń przez co najmniej 4 tygodnie. W przypadku myomektomii histeroskopowej powrót do pracy biurowej jest możliwy nawet po 3–5 dniach, pod warunkiem braku komplikacji.

Po bardziej inwazyjnych procedurach, takich jak myomektomia otwarta lub histerektomia metodą laparotomii, rekonwalescencja jest dłuższa i może trwać 6–8 tygodni. Pacjentki odczuwają większy ból w miejscu cięcia, a rana wymaga regularnego oczyszczania, aby zapobiec infekcji. W tym okresie kluczowe jest unikanie wysiłku fizycznego, w tym podnoszenia ciężkich przedmiotów, oraz stosowanie lekkostrawnej diety bogatej w błonnik, aby zapobiec zaparciom, które mogą obciążać okolicę operowaną.

Po histerektomii pacjentki mogą doświadczać zmian emocjonalnych związanych z utratą macicy, dlatego wsparcie psychologiczne lub rozmowy z bliskimi bywają pomocne. W przypadku usunięcia jajników konieczna jest hormonalna terapia zastępcza (HTZ), aby złagodzić objawy menopauzalne, takie jak uderzenia gorąca czy suchość pochwy, a jej wprowadzenie wymaga ścisłej współpracy z ginekologiem.

Niezależnie od metody, pacjentki powinny zgłaszać się na wizyty kontrolne, zwykle 1–2 tygodnie po zabiegu, a następnie po 6–8 tygodniach, aby ocenić efekty leczenia i wykluczyć powikłania, takie jak infekcje, zrosty czy krwawienia. Objawy alarmowe, takie jak gorączka powyżej 38°C, silny ból brzucha, obfite krwawienie z pochwy, zaczerwienienie rany czy duszność, wymagają natychmiastowego kontaktu z lekarzem lub zgłoszenia na SOR, ponieważ mogą wskazywać na poważne komplikacje, takie jak infekcja czy zator. Kobiety planujące ciążę po myomektomii powinny odczekać 6–12 miesięcy przed próbą zajścia w ciążę, aby umożliwić pełne wygojenie macicy i zminimalizować ryzyko pęknięcia blizny w trakcie ciąży.

Jak przygotować się do zabiegu?

Przygotowanie do usuwania mięśniaków zaczyna się od szczegółowej konsultacji z ginekologiem, który na podstawie objawów, badania USG przezpochwowego, a czasem MRI, określa wielkość, lokalizację i liczbę mięśniaków oraz dobiera najlepszą metodę leczenia. Pacjentki muszą wykonać badania przedoperacyjne, takie jak morfologia, INR, APTT, grupa krwi, HBsAg, HCV, EKG oraz, w razie potrzeby, test ciążowy, aby wykluczyć ciążę pozamaciczną lub inne przeciwwskazania.

Ważne jest poinformowanie lekarza o przyjmowanych lekach, szczególnie tych zmniejszających krzepliwość krwi (np. aspiryna), które mogą wymagać odstawienia na 7–10 dni przed zabiegiem. Przed zabiegiem konieczny jest post przez 6–8 godzin, a w niektórych przypadkach (np. przed myomektomią otwartą) stosuje się lewatywę lub preparaty przeczyszczające, aby oczyścić jelita. Kobiety powinny także zorganizować wsparcie po zabiegu, w tym transport do domu i pomoc w codziennych obowiązkach przez pierwsze dni rekonwalescencji.

Długoterminowe efekty i zapobieganie nawrotom

Usunięcie mięśniaków skutecznie eliminuje objawy u większości pacjentek, poprawiając jakość życia i, w przypadku myomektomii, zwiększając szanse na ciążę. Jednak w przypadku metod zachowujących macicę, takich jak myomektomia czy embolizacja, istnieje ryzyko nawrotu mięśniaków, które może dotyczyć 20–50% kobiet w ciągu 5–10 lat, zwłaszcza jeśli czynniki hormonalne (np. wysoki poziom estrogenów) pozostają aktywne.

Regularne kontrole ginekologiczne, w tym USG co 6–12 miesięcy, pozwalają monitorować stan macicy i wczesne wykrywanie nowych guzów. Zdrowy styl życia, obejmujący dietę bogatą w warzywa, owoce, błonnik i kwasy omega-3, a ubogą w czerwone mięso i cukry proste, może zmniejszyć ryzyko nawrotów, podobnie jak utrzymanie prawidłowej masy ciała i aktywność fizyczna. W przypadku kobiet po histerektomii konieczne jest monitorowanie zdrowia kości i serca, szczególnie jeśli usunięto jajniki, co może wymagać stosowania HTZ lub suplementacji wapnia i witaminy D.

Podsumowanie – usuwanie mięśniaków macicy

Usuwanie mięśniaków macicy to skuteczny sposób na eliminację objawów, takich jak obfite krwawienia, ból czy problemy z płodnością, oferujący kobietom szansę na poprawę zdrowia i komfortu życia. Dostępne metody obejmują leczenie farmakologiczne, które kontroluje objawy, minimalnie inwazyjne techniki, takie jak embolizacja tętnic macicznych czy ablacja, oraz zabiegi chirurgiczne, w tym myomektomia (zachowująca macicę) i histerektomia (usuwająca macicę). Każda z nich ma swoje zalety: farmakoterapia jest nieinwazyjna, embolizacja i nowe technologie, jak MRgFUS, minimalizują czas rekonwalescencji, a myomektomia wspiera płodność.

Rekonwalescencja trwa od kilku dni po zabiegach histeroskopowych do 6–8 tygodni po operacjach otwartych, wymagając przestrzegania zaleceń, takich jak unikanie wysiłku i regularne kontrole. Wybór metody zależy od indywidualnych potrzeb pacjentki, jej planów rozrodczych i stanu zdrowia, dlatego kluczowa jest otwarta rozmowa z ginekologiem. Jeśli zmagasz się z objawami mięśniaków, skonsultuj się z lekarzem – współczesna medycyna oferuje rozwiązania, które pozwolą Ci odzyskać pełnię zdrowia i dobrego samopoczucia!

Więcej o zdrowiu przeczytasz TUTAJ. Jeśli problem dotyczy Ciebie zapraszamy do KONTAKTU. Wizytę możesz umówić także ON-LINE. Odwiedź nas na Instagramie i TikToku.