Zakażenie HPV a rak szyjki macicy

Rak szyjki macicy wiązany jest z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV – Human Papillomavirus). Jest on jedną z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową, a jego niektóre typy są główną przyczyną raka szyjki macicy. Choć większość zakażeń HPV ustępuje samoistnie, przewlekła infekcja wysokoonkogennymi typami wirusa może prowadzić do poważnych zmian zdrowotnych. W tym artykule wyjaśnimy, czym jest HPV, jak wiąże się z rakiem szyjki macicy, jakie są objawy, metody diagnostyki, profilaktyki i leczenia.

Czym jest HPV?

HPV to grupa ponad 200 typów wirusów, z których około 40 przenosi się drogą płciową, atakując skórę i błony śluzowe okolic intymnych, jamy ustnej czy gardła. Wirusy HPV dzielą się na:

• Niskoonkogenne (np. HPV 6, 11): Powodują łagodne zmiany, takie jak brodawki płciowe (kłykciny kończyste).
• Wysokoonkogenne (np. HPV 16, 18, 31, 33, 45): Związane z rozwojem zmian przednowotworowych i raka, zwłaszcza szyjki macicy, ale także sromu, pochwy, odbytu, prącia czy gardła.

Zakażenie HPV jest bardzo powszechne – szacuje się, że nawet 80% osób aktywnych seksualnie zetknie się z wirusem w ciągu życia. Większość infekcji (90%) jest usuwana przez układ odpornościowy w ciągu 1–2 lat, ale przewlekłe zakażenie wysokoonkogennymi typami zwiększa ryzyko nowotworów.

HPV a rak szyjki macicy

Rak szyjki macicy to jeden z najczęściej występujących nowotworów u kobiet, a HPV odpowiada za niemal 99% jego przypadków. Proces od zakażenia do rozwoju raka jest zwykle długotrwały (10–20 lat) i obejmuje kilka etapów:

1. Zakażenie HPV:
   • Wirus wnika do komórek nabłonka szyjki macicy, najczęściej przez mikrourazy powstałe podczas stosunku płciowego.
   • Typy wysokoonkogenne (głównie HPV 16 i 18) są odpowiedzialne za 70% przypadków raka szyjki macicy.
2. Zmiany przednowotworowe:
   • Przewlekła infekcja prowadzi do dysplazji (CIN – śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy), czyli nieprawidłowych zmian w komórkach.
   • CIN1 (łagodna dysplazja): Często ustępuje samoistnie.
   • CIN2 i CIN3 (umiarkowana i ciężka dysplazja): Wyższe ryzyko progresji do raka.
3. Rak szyjki macicy:
   • Nieleczone zmiany przednowotworowe mogą przekształcić się w raka inwazyjnego, który nacieka okoliczne tkanki i może dawać przerzuty.

Czynniki zwiększające ryzyko progresji zakażenia HPV do raka to:

• Długotrwała infekcja wysokoonkogennym typem HPV.
• Osłabiony układ odpornościowy (np. HIV, leki immunosupresyjne).
• Palenie papierosów (toksyny nasilają zmiany komórkowe).
• Długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej (powyżej 5 lat).
• Liczne ciąże.
• Infekcje współistniejące (np. chlamydia).
• Wiek (ryzyko raka wzrasta po 30.–40. roku życia).

Objawy zakażenia HPV i raka szyjki macicy

Zakażenie HPV zwykle przebiega bezobjawowo, co sprawia, że wiele kobiet nie zdaje sobie sprawy z infekcji. Objawy mogą pojawić się w przypadku:

• Brodawczaków (kłykcin kończystych):
  • Miękkie, kalafiorowate narośla na sromie, w pochwie, odbycie lub kroczu.
  • Związane z niskoonkogennymi typami HPV (6, 11).
• Zmian przednowotworowych:
  • Zwykle bezobjawowe, wykrywane podczas cytologii.
  • Rzadko: plamienia lub krwawienia po stosunku.
• Raka szyjki macicy:
  • We wczesnych stadiach często bez objawów.
  • Późniejsze objawy: nieprawidłowe krwawienia (między miesiączkami, po stosunku, po menopauzie), upławy o nieprzyjemnym zapachu, ból w podbrzuszu, ból podczas stosunku, obrzęki nóg, problemy z oddawaniem moczu lub wypróżnianiem.

Brak objawów we wczesnych stadiach podkreśla znaczenie regularnych badań profilaktycznych.

Diagnostyka zakażenia HPV i raka szyjki macicy

Wczesne wykrycie zakażenia HPV i zmian przednowotworowych jest kluczowe dla zapobiegania rakowi szyjki macicy. Główne metody diagnostyczne to:

1. Cytologia:
   • Badanie przesiewowe w kierunku zmian przednowotworowych i raka szyjki macicy.
   • Polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy podczas badania ginekologicznego.
   • Zalecana: Co 1–3 lata od 21.–25. roku życia (zależnie od wytycznych) do ok. 65. roku życia.
   • Wyniki: Normalne, ASC-US (niejednoznaczne), LSIL (łagodne zmiany), HSIL (ciężkie zmiany).
2. Test HPV:
   • Wykrywa DNA wysokoonkogennych typów HPV w komórkach szyjki macicy.
   • Często łączony z cytologią (tzw. co-testing) u kobiet powyżej 30. roku życia.
   • Zalecany: Co 3–5 lat, jeśli wynik jest negatywny.
   • Pozytywny wynik nie oznacza raka, ale wymaga dalszej diagnostyki.
3. Kolposkopia:
   • Wykonywana przy nieprawidłowej cytologii lub pozytywnym teście HPV.
   • Polega na oglądaniu szyjki macicy w powiększeniu za pomocą kolposkopu.
   • Umożliwia pobranie biopsji z podejrzanych miejscach.
4. Biopsja szyjki macicy:
   • Pobranie wycinka tkanki do badania histopatologicznego.
   • Potwierdza obecność dysplazji (CIN1–3) lub raka.
5. Badanie ginekologiczne:
   • Palpacyjne i wzrokowe badanie szyjki macicy, pochwy i sromu.
   • Pomaga wykryć widoczne zmiany, np. brodawczaki lub zaawansowanego raka.
6. Badania obrazowe (w przypadku podejrzenia raka):
   • USG, tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) oceniają rozległość nowotworu i przerzuty.

Profilaktyka zakażenia HPV i raka szyjki macicy

Zapobieganie zakażeniu HPV i rakowi szyjki macicy opiera się na kilku filarach:

1. Szczepienia przeciwko HPV:
   • Dostępne szczepionki chronią przed wysokoonkogennymi typami HPV (16, 18, a niektóre także przed 6, 11, 31, 33, 45).
   • Najskuteczniejsze przed rozpoczęciem aktywności seksualnej (zalecane w wieku 11–14 lat), ale mogą być stosowane także u dorosłych (do 45. roku życia, po konsultacji).
   • W Polsce szczepienia są zalecane, ale nie refundowane (koszt: ok. 500–1500 zł za pełną serię 2–3 dawek).
   • Zmniejszają ryzyko raka szyjki macicy o 70–90%.
2. Regularne badania przesiewowe:
   • Cytologia i testy HPV pozwalają wykryć zmiany przednowotworowe, zanim przekształcą się w raka.
   • Wczesne leczenie CIN zapobiega rozwojowi nowotworu w niemal 100% przypadków.
3. Bezpieczne zachowania seksualne:
   • Stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia HPV, choć nie eliminuje go całkowicie (wirus może przenosić się przez kontakt skórny).
   • Ograniczenie liczby partnerów seksualnych obniża ryzyko infekcji.
4. Wzmocnienie odporności:
   • Zdrowa dieta, aktywność fizyczna, unikanie stresu i rzucenie palenia wspierają układ odpornościowy w walce z HPV.
5. Edukacja:
   • Wiedza o HPV i regularnych badaniach zachęca do profilaktyki i wczesnego wykrywania.

Leczenie zakażenia HPV i raka szyjki macicy

Leczenie zależy od etapu choroby i rodzaju zmian:

1. Zakażenie HPV bez objawów:
   • Większość infekcji ustępuje samoistnie w ciągu 1–2 lat dzięki układowi odpornościowemu.
   • Zaleca się regularne kontrole (cytologia, test HPV) i obserwację.
2. Brodawczaki (kłykciny kończyste):
   • Leki miejscowe: Kremy lub maści (np. imikwimod, podofilina) do usuwania zmian.
   • Zabiegi: Krioterapia, elektrokoagulacja, laseroterapia lub chirurgiczne usunięcie brodawczaków.
3. Zmiany przednowotworowe (CIN):
   • Obserwacja: CIN1 często ustępuje samoistnie, wymaga monitorowania co 6–12 miesięcy.
   • Zabiegi usuwające zmiany:
     • Konizacja (LEEP, LLETZ): Wycięcie stożkowatej części szyjki macicy z nieprawidłowymi komórkami.
     • Krioterapia lub laseroterapia: Usuwanie zmian w mniej zaawansowanych przypadkach.
     • Ablacja: Niszczenie zmienionych tkanek ciepłem lub zimnem.
4. Rak szyjki macicy:
   • Wczesne stadia:
     • Chirurgiczne usunięcie zmiany (konizacja, trachelektomia – usunięcie szyjki macicy z zachowaniem macicy u kobiet planujących ciążę).
     • Radioterapia lub brachyterapia w połączeniu z chemioterapią.
   • Zaawansowane stadia:
     • Histerektomia (usunięcie macicy, czasem z jajnikami i węzłami chłonnymi).
     • Chemioterapia, radioterapia lub immunoterapia (np. przeciwciała monoklonalne).
     • Leczenie paliatywne w przypadku przerzutów.
   • Rokowanie zależy od stadium: 5-letnie przeżycie w stadium I wynosi 90%, w IV – poniżej 20%.

Życie z HPV

Zakażenie HPV, szczególnie wysokoonkogennymi typami, może budzić niepokój, ale większość infekcji nie prowadzi do raka. Kluczowe jest:

• Regularne badania: Cytologia i testy HPV pozwalają monitorować stan zdrowia.
• Wsparcie emocjonalne: Rozmowa z lekarzem, partnerem lub psychologiem pomaga radzić sobie z lękiem związanym z diagnozą.
• Otwarta komunikacja: Informowanie partnera o HPV i stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko transmisji.
• Zdrowy styl życia: Wzmacnianie odporności przyspiesza eliminację wirusa.

Podsumowanie

Zakażenie HPV jest główną przyczyną raka szyjki macicy, ale regularna profilaktyka – szczepienia, cytologia i testy HPV – pozwala niemal całkowicie zapobiec rozwojowi nowotworu. Wirus często ustępuje samoistnie, ale przewlekła infekcja wysokoonkogennymi typami wymaga czujności. Wczesne wykrycie zmian przednowotworowych umożliwia skuteczne leczenie, a zaawansowane metody terapeutyczne poprawiają rokowanie nawet w przypadku raka. Nie bagatelizuj badań ginekologicznych – umów się na cytologię i porozmawiaj z lekarzem o szczepieniu przeciwko HPV. Twoje zdrowie jest w Twoich rękach!

Więcej o zdrowiu przeczytasz TUTAJ. Jeśli problem dotyczy Ciebie zapraszamy do KONTAKTU. Wizytę możesz umówić także ON-LINE. Odwiedź nas na Instagramie i TikToku.