Szukaniem przyczyny niepłodności zajmują się lekarze ginekolodzy. Niepłodność to problem, który dotyka coraz więcej par – szacuje się, że w Polsce zmaga się z nim około 15-20% par w wieku rozrodczym. Definiuje się ją jako brak ciąży po roku regularnych stosunków bez stosowania antykoncepcji (lub po 6 miesiącach u kobiet powyżej 35. roku życia). Przyczyny mogą być różnorodne i dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn, a w niektórych przypadkach obu partnerów. Jakie czynniki prowadzą do trudności z zajściem w ciążę i jakie badania ginekologiczne mogą pomóc w ustaleniu diagnozy? W tym artykule omówimy najczęstsze powody niepłodności oraz metody diagnostyczne stosowane w ginekologii, by znaleźć źródło problemu i zwiększyć szanse na rodzicielstwo.
Przyczyny niepłodności u kobiet
Trudności z zajściem w ciążę u kobiet mogą wynikać z wielu czynników, często związanych z zaburzeniami hormonalnymi, anatomicznymi lub chorobami ginekologicznymi. Jedną z najczęstszych przyczyn jest zespół policystycznych jajników (PCOS), który prowadzi do nieregularnych owulacji lub ich braku – szacuje się, że dotyczy on 5-10% kobiet w wieku rozrodczym. Endometrioza, czyli rozrost błony śluzowej macicy poza jej jamą, również może utrudniać ciążę, powodując zrosty i zaburzenia w funkcjonowaniu jajników lub jajowodów. Niedrożność jajowodów, będąca często skutkiem infekcji, takich jak chlamydia, uniemożliwia spotkanie komórki jajowej z plemnikiem.
Inne przyczyny obejmują zaburzenia hormonalne, takie jak niedoczynność tarczycy, hiperprolaktynemia czy przedwczesna niewydolność jajników (POI), która może wystąpić u kobiet przed 40. rokiem życia. Mięśniaki macicy, szczególnie te podśluzówkowe, mogą deformować jamę macicy, utrudniając zagnieżdżenie zarodka. Czynniki zewnętrzne, takie jak otyłość, niedowaga, nadmierny stres, palenie papierosów czy nadużywanie alkoholu, również negatywnie wpływają na płodność. Wiek odgrywa kluczową rolę – po 35. roku życia jakość i liczba komórek jajowych naturalnie maleje, co zmniejsza szanse na ciążę.
Przyczyny niepłodności u mężczyzn
Choć artykuł skupia się na diagnostyce ginekologicznej, warto wspomnieć, że w około 40% przypadków problem leży po stronie mężczyzn. Niska liczba, słaba ruchliwość lub nieprawidłowa budowa plemników mogą wynikać z czynników genetycznych, infekcji, żylaków powrózka nasiennego, zaburzeń hormonalnych czy stylu życia (np. przegrzewanie jąder, palenie, nadużywanie alkoholu). W takich przypadkach równolegle z diagnostyką kobiety zaleca się badanie nasienia (seminogram) oraz konsultację u androloga.
Diagnostyka ginekologiczna – Jak znaleźć przyczynę?
Diagnostyka niepłodności u kobiet rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego, podczas którego ginekolog pyta o regularność cykli, przebyte choroby, operacje, infekcje, styl życia oraz historię ciąż i poronień. Następnie przeprowadza się szereg badań, które pomagają zidentyfikować źródło problemu. Poniżej omówimy najważniejsze z nich.
Badania hormonalne
Ocena poziomu hormonów jest kluczowa w diagnostyce niepłodności. Ginekolog może zlecić badanie poziomu FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormon luteinizujący) w 2.-3. dniu cyklu, by ocenić rezerwę jajnikową i funkcjonowanie osi przysadka-jajniki. Testosteron, prolaktyna i hormony tarczycy (TSH, fT3, fT4) pomagają wykluczyć zaburzenia, takie jak hiperprolaktynemia czy niedoczynność tarczycy. AMH (hormon anty-Müllerowski) służy do oceny rezerwy jajnikowej, szczególnie u kobiet po 35. roku życia lub z podejrzeniem przedwczesnej niewydolności jajników.
Monitorowanie owulacji
Brak owulacji lub jej zaburzenia to częsta przyczyna niepłodności. Monitorowanie cyklu za pomocą USG (tzw. monitoring owulacji) pozwala ocenić wzrost pęcherzyków jajnikowych i moment owulacji. Dodatkowo można wykonywać testy progesteronowe w drugiej fazie cyklu (około 21. dnia przy 28-dniowym cyklu), by potwierdzić, że owulacja miała miejsce. W przypadku nieregularnych cykli, jak w PCOS, takie badanie jest szczególnie istotne.
USG ginekologiczne
Badanie ultrasonograficzne (najczęściej transwaginalne) pozwala ocenić stan jajników, macicy i jajowodów. Ginekolog może wykryć mięśniaki, torbiele jajników, polipy endometrialne czy objawy endometriozy, takie jak zrosty czy torbiele endometrialne (tzw. czekoladowe). USG jest także wykorzystywane do monitorowania grubości endometrium, co jest ważne dla zagnieżdżenia zarodka – zbyt cienka błona śluzowa może utrudniać ciążę.
HSG i laparoskopia – Ocena drożności jajowodów
Histerosalpingografia (HSG) to badanie rentgenowskie z użyciem kontrastu, które pozwala ocenić drożność jajowodów i kształt jamy macicy. Jest to metoda nieinwazyjna, ale może być bolesna, dlatego wykonuje się ją w znieczuleniu miejscowym. Jeśli HSG wykaże niedrożność lub inne nieprawidłowości, kolejnym krokiem może być laparoskopia – zabieg diagnostyczno-leczniczy, podczas którego przez niewielkie nacięcia w brzuchu wprowadza się kamerę. Laparoskopia pozwala nie tylko potwierdzić diagnozę (np. endometriozę, zrosty), ale także usunąć niektóre zmiany, takie jak torbiele czy ogniska endometriozy.
Histeroskopia – Ocena jamy macicy
Histeroskopia to badanie polegające na wprowadzeniu cienkiej kamery do jamy macicy przez pochwę, co pozwala na ocenę jej wnętrza. Umożliwia wykrycie polipów, mięśniaków podśluzówkowych, zrostów czy przegrody macicy, które mogą utrudniać zagnieżdżenie zarodka. W niektórych przypadkach podczas histeroskopii można od razu usunąć drobne zmiany, co zwiększa szanse na ciążę.
Leczenie niepłodności
Po ustaleniu przyczyny niepłodności ginekolog może zaproponować odpowiednie leczenie, które zależy od diagnozy. W przypadku zaburzeń owulacji często stosuje się leki stymulujące, takie jak cytrynian klomifenu. Przy PCOS może być konieczne leczenie metforminą w celu poprawy wrażliwości na insulinę. Endometriozę i mięśniaki leczy się farmakologicznie (np. lekami hormonalnymi) lub chirurgicznie. Jeśli problemem jest niedrożność jajowodów, laparoskopia może pomóc w ich udrożnieniu, choć w niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie metod wspomaganego rozrodu, takich jak inseminacja lub in vitro. Ważne jest także, by partner kobiety poddał się diagnostyce – kompleksowe podejście zwiększa szanse na sukces.
Podsumowując, trudności z zajściem w ciążę mogą wynikać z zaburzeń hormonalnych, endometriozy, niedrożności jajowodów czy stylu życia, a diagnostyka ginekologiczna – obejmująca badania hormonalne, USG, HSG, laparoskopię i histeroskopię – pozwala precyzyjnie określić przyczynę.
Więcej o zdrowiu przeczytasz TUTAJ. Jeśli problem dotyczy Ciebie zapraszamy do KONTAKTU. Wizytę możesz umówić także ON-LINE. Odwiedź nas na Instagramie i TikToku.
